Rečnik filatelije

• 

       Počeci uvođenja samog pojma filatelije vezuju se za krug francuskih sakupljača poštanskih maraka u drugoj polovini 19. veka. Reč filatelija je kao izraz vrlo brzo ušla u sve leksikone i rečnike i bila prihvaćena, ne samo od onih koji su se njome bavili, već i u svakodnevnom govoru svih jezika sveta. Iz nje su nastale i izvedene reči koje za osnovu imaju –filateli- (philos-gr-,onaj koji voli, ljubitelj)
  
  
  DATUM IZDAVANJA POŠTANSKE MARKE
  je datum puštanja prigodne poštanske marke u prodaju.
• FILATELISTIČKA LUPA
  se koristi da se lakše uoče sitni motivi i tekstovne oznake lakše pročitali ili otkrili neki zanimljiv detalj na marki. Lupom se pregleda kvalitet marke, celovitost papira, broj i stanje zubaca. Najprikaldnija je ona koja ima uvećanje četiri do pet puta.
• FILATELISTIČKA PINCETA
  je osnovni deo filatelističkog pribora. Ona je na vrhovima zaobljena i tupa, a sa spoljnje i unutrašnje strane potpuno glatka, da se ne bi marka oštetila. Postoje filatelističke pincete raznih veličina i oblika, ali su sve one po pravilu od nerdjajućeg čelika. Filatelističko pravilo glasi : „Marka se ne hvata prstima, već pincetom”.
• FILATELISTIČKE BERZE
  su sajmovi prodaje i razmene filatelističkih proizvoda, materijala i literature , gde izlažu poštanske uprave, fialtelistička udruženja i izdavači kataloške prodaje maraka.
• FILATELISTIČKI ALBUM
  je specijalno izrađena sveska tvrdih korica i listova, u kojoj su odštampane reprodukcije poštanskih maraka, gde se preko toga lepe originalne poštanske marke na odgovarajuće pripadajuće slike.
• FILATELISTIČKI KLASER
  je mapa od listova sa učvršćenim trakama od specijalne vrste plastike ili celofana u koje sakupljači maraka ulažu svoje marke.
• FILATELISTIČKI PRIBOR
  u filatelistički pribor spadaju pincete, lupe, albumi, klaseri, zubomeri i drugo.
• FOTO PAPIR
  je najčešće tamne boje, prikladan je za opremanje izložaka, a koristi se za izlaganje grafičkih prikaza, mapa i grafikona.
• HAVID
  je dvostrana folija izrađena od posebnog plastificiranog bezbojnog materijala. Na poleđini je presvučen slojem lepila, radi lakše manipulacije i pričvršćivanja na karton ili neku drugu pozadinu, da bi se u njega umetala poštanska marka. Služi da obezbedi čuvanje, dobru zaštitu i jasnu vidljivost poštanske marke, bloka, maksimum karakta, FDC koverata ili slično.
• IZLOŽBENI LISTOVI
  su izrađeni od finog polukartona i služe za opremanje fialtelističkih izložaka. Formata su 210 x297 mm.
• KARNET
  predstavlja jednu ili više maraka povezanih međusobno. Za povezivanje se koriste korice sa prigodnim tekstom, crtežima i drugim ilustracijama.
• KOVERAT PRVOG DANA
  FDC (First Day Cover, engl.) je koverat koji se pojavljuje istoga dana kada i odgovarajuća prigodna poštanska marka ili serija maraka. Svojim motivom i odgovarajućim tekstom u potpunosti dopunjuje prigodnu marku.
• KATALOG POŠTANSKIH MARAKA – KATALOGIZACIJA
  označava popis svih poštanskih maraka jedne zemlje, grupe zemalja i to tako što se najpre označi godina izdanja marke, eventualno datum (dan i mesec), naziv izdanja, autor likovnih rešenja, način izrade (štampanje) marke, vrste korišćenog papira i zupčanje.
• MAKSIMUM KARTA
  Ilustrovana poštanska karta veličine 9 x 14 cm ili 10.5 x 15 cm. Poštanska marka se lepi na lice maksimum karte i žigoše žigom prvog dana. Prema definiciji Međunarodne filetlističke organicazije (FIPA), ilustracija na karti mora da zauzima minimum 75% površine jedne strane karte. Takođe, ilustracija mora da bude povezana sa motivom na marki, ali nikako ne sme da bude identična.

  Žig kojim je marka poništena mora biti jasno vidljiv.Kada je u pitanju žig „card maximum“ on je pozicioniran na poleđini maksimum karte. Ako je maksimum karta u celini poštansko izdanje (poštanska karta, marka i žig) onda se radi o „poštanskim maksimum kartama”, a ako je maksimum izdala neka druga organizacija radi se o „filatelističkoj maksimum karti'” ili o „privatnim maksimum kartama” u slučaju da je izdavač pojedinac.
• NOMINALNA VREDNOST MARKE (NOMINALA)
  je zvanično iskazana novčana vrednost marke u nacionalnoj valuti.
• POŠTANSKA MARKA
  predstavlja sredstvo plaćanja za određenu vrstu poštanske usluge u prenosu pošiljke od pošiljaoca do primaoca.
• PRIGODAN POŠTANSKI ŽIG
  je poštanski žig mesta i datuma sa crtežom, simbolom ili prigodnim tekstom kojim se takođe dopunjuje prigodno izdanje poštanske marke.

  Ovaj žig se upotrebljava samo u određenoj pošti, određenog dana, a može imati različite oblike. Ako se ovim žigom žigošu marke na dan njihovog puštanja u opticaj, onda on ujedno predstavlja i „žig prvog dana”.
• PROMOCIJE POŠTANSKIH MARAKA
  su prezentacije novih izdanja poštanskih maraka i njihovo fizičko prezentovanje javnosti sa pratećom manifestacijom, sa objašnjenjen povoda njihovog izdavanja.
• SERIJA (NIZ)
  poštanske marke, redovne i prigodne, mogu se objavljivati pojedinačno ili u serijama. U izdanju maraka u seriji uvršteno je više maraka, koje mogu biti istih ili različitih nominalnih vrednosti.
• TABAK i TABAČIĆ
  predstavlja broj maraka u štamparskom tabaku i zavisi od odluke poštanske uprave, zahtevanog formata same marke, od tematske, motivske i upotrebne namene izdanja. Tabak može biti:
  

  • •  sa 25 maraka (5x5)
  • • sa 20 maraka (4 različita motiva, sa po 5 maraka sa pripadajućim vinjetama u sredini tabaka koja su bez oznake nominalne vrednosti. Marke i vinjeta svaka za sebe i sve zajedno, prikazuju određen motiv koji skladno dopunjuju motiv samih maraka
  • • „osmerac“ sa 8 maraka + 1 (vinjeta), gde je na sredini tabačića vinjeta sa prikladnim pratećim motivom

  Poštanska uprava može izdati i prigodan blok kao svojevrsno izdanje koje može biti u seriji sa prigodnim markama, ali može biti i samo kao jedna marka.
• VINJETA
  je slika koja povezuje marke u tabačiću (jedna ili više) na kojoj je prikazan adekvatan prateći motiv i koja služi da poboljša ukupan vizuelni i grafički izgled tabačića.
• TIRAŽ
  je ukupan broj odštampanih poštanskih maraka, redovnih ili prigodnih, u jednom izdanju.
• UGLOVI
  Načinjeni od specijalne providne samolepljive plastike i koriste se za učvršćivanje maraka i maksimum karata, FDC koverata itd.
• ZUBOMER
  se koristi da bi se utvrdila prava vrsta i raspored zupčanja. Za određivanje veličine zupčanja, utvrđena je međunarodno prihvaćena mera kojom se utvrđuje koliko ima rupica (zubaca) na dužini od dva centimetara. Tehnika merenja je vrlo jednostavna, marka se položi na zubomer i prostim ujednačavanjem zubaca marke sa podeocima na zubomeru , čita se rezultat.
• ZUPČANJE (PERFORACIJA)
  označava sitne probode u određenoj veličini i rasporedu na poštanskim markama, po njenim marginama, u štamparskom tabaku. Na taj način poštanske marke se sa lakoćom odvajaju jedna od druge (cepaju) a da se, pri pravilnom rukovanju, ne oštećuju. Najčešće polje ispitivanja, bar kada je reč o zupčanju maraka, jesu varijacije koje nastaju prilikom korišćenja različitih alata.